03. Gdzie dwóch się bije tam… Porto korzysta

Od początku powstania Portugalia miała wrogo nastawionego sąsiada: Kastylię, a od XVI w. Hiszpanię. Nie miałaby szans w konfrontacji z o wiele mocniejszym przeciwnikiem, gdyby nie pomoc rodzącej się wolno potęgi europejskiej; wyspiarskiej Anglii, której statki z wojskiem, ale także z kupcami, często przypływały do portugalskich portów. Przełomowa była bitwa pod Aljubarrota w 1385 r., w której łucznicy i kusznicy angielscy walnie przyczynili się do zwycięstwa portugalskiego króla Jana I Wielkiego nad Janem I Kastylijskim wspieranym przez wojska francuskie. Można powiedzieć, że było to starcie, nie pierwsze i nie ostatnie, między Anglikami a Francuzami.

Tak więc, na niekończącej się rywalizacji między Anglii a Francją, Portugalia powoli staje się krajem liczącym się w ówczesnym świecie, Henryk Żeglarz, Vasco o da Gama inni odkrywają nowe miejsca dla gospodarki i handlu, ale wino, które wytwarza się na tym skrawku półwyspu Iberyjskiego od starożytności, jest produktem zupełnie nieliczącym się.

Nie byłoby nadal zainteresowania winem portugalskim, gdy nie międzynarodowa rywalizacja o rynki zbytu.

Gdzie dwóch się bije tam… Porto korzysta

Wszystko zaczęło się w XVII w., kiedy wybuchł kolejny konflikt o dominację handlową między Francją a Anglią, w trakcie którego, Anglicy nałożyli na wina francuskie embargo. Zapotrzebowanie na wino było jednak wielkie, więc wielu angielskich handlowców wyruszyło na poszukiwanie win godnych zastąpienia produktów francuskich. Wybór padł na zaprzyjaźnioną od kilku stuleci Portugalię.  Pierwsi poszukiwacze trunków trafili na tereny rozciągające się na północ od Douro, do regionu znanego obecnie pod nazwą Vinho Verde, lecz wytwarzane tam lekkie wina nie nadawały się do długiego transportu morskiego. 

Następnym miejscem ich penetracji, była dolina rzeki Douro, wskazana przez kupców angielskich, mieszkających od dłuższego czasu w Porto, i znających się już na winach portugalskich. Wina z tej doliny były skoncentrowane, gęste, prawie idealne. Ideał wina osiągnięto, gdy odkryta została receptura, stosowana przez mnichów portugalskich z miasteczka Lamego. Mnisi od lat zajmowali się uprawą winorośli i produkcją wina. W latach niekorzystnych dla dobrej produkcji , z większości kiepskiego wtedy wina wykonywali destylat, który często miał ponad 70% alkoholu. Początkowo rozcieńczano go młodym, niskoprocentowym winem, ale trudno było w ten sposób sprawdzać zawartość alkoholu. Więc zaczęto robić odwrotnie, dodając do wina destylatu winnego. Okazało się również, że dzięki temu wino dawało się przechowywać o wiele dłużej, niezależnie od warunków, w jakich się znajdowało. Dobre lata dla winorośli i produkowanego z nich wina nie zdarzają się co roku, więc żeby zapewnić sobie dobre wina przez dłuższy okres czasu, mnisi zaczęli tą technologię stosować również do dobrych jakościowo win.

Lamego, Santuário de Nossa Senhora dos Remédios

Trzeba też wspomnieć, ze Anglicy gustowali raczej w winach bardziej słodkich, niż wytrawne wina francuskie, a przerwanie fermentacji metodą mnichów zatrzymywało w winie sporą część słodyczy. Początkowo Wyspiarze nazwali je „ czerwonym portugalskim ” lub „ winem lizbońskim ”, ale ta nazwa nie pasowała do kampanii reklamowych prowadzonych przez kupców angielskich i nie budziła zainteresowania wśród klientów. Przez przypadek któryś z kupców zwrócił uwagę na odręczy napis na beczce firmy spedycyjnej « Port Wine », jak nazywano port, z którego eksportowano ten trunek, i nazwa bardzo szybko przyjęła się.

Pełny sukces nastąpił w czasie trwania wojny o sukcesję hiszpańską (1702-1714) i wina produkowane w Portugalii zaczęły wypierać inne, do tej pory popularne, w Anglii, a te pochodzące z regionu Douro stały się niezwykle modne. Na mocy traktatu Methiiena, zawartego w 1703 r. między Wielką Brytanią a Portugalia, zmniejszono cło nałożone na wina portugalskie w zamian za złagodzenie przepisów dotyczących handlu brytyjską wełną. W wyniku tego handel winem porto stał się tak dochodowy, że zaczęto masowo podrabiać oryginalne porto, sprzedając w jego miejsce gorsze gatunki win, często sztucznie barwione, co przyczyniło się do pogorszenia renomy wina za granicą. Z tego powodu przyszły markiz de Pombal założył w 1756 r. organizację kontrolującą produkcję – Cotnpanhia Geral da Agricultura dos Vitihos do Alto Douro, jednocześnie wytyczając obszar, z którego może pochodzić oryginalne porto. Obszar ten stopniowo rozszerzano, ale pozwolenia na produkcję wina porto, poza Vila Nova de Gaia zaczęto wydawać dopiero niedawno.

Douro DOC subregiony

Do drugiej połowy XX w. winogrona na stokach otaczających Douro zbierane były ręcznie do ogromnych koszy transportowanych potem na głowie lub na plecach. Pod koniec sezonu organizowano wielkie święto winobrania - windima, podczas którego uczestnicy zabawy deptali zebrane winogrona. Następnie przewożono je w beczkach do Vila Nova de Gaia. Transport odbywał się rzeką a specjalnie do tego celu przygotowane łódki „barco rebelo” potrzebowały nawet trzech dni, aby tam dotrzeć. Obecnie proces produkcji wina jest dużo bardziej zmechanizowany.

egion Douro DOC, windima czyli winobranie

Porto, rio Douro, barca rebelo

Większość piwnic, w których trzymane jest wino porto, powstało w XVIII w. w wyniku układu podpisanego w 1703 roku przez Anglię i Portugalię. I choć już wiele lat temu wykupione zostały przez międzynarodowe firmy browarnicze, wciąż próbuje się je tu reklamować, jako “produkt krajowy”.

W 1986 roku zostało założone Stowarzyszenie Producentów Butelkowanego Wina Porto, co umożliwiło bezpośrednią sprzedaż drobnym producentom nieposiadającym piwnic w Gaia. Obecnie obszar produkcji leży po obu stronach Douro, od Barro, 8 km w dół rzeki i od Peso da Rćgua do granicy hiszpańskiej w Barca de Alva, oraz na należącym do Portugalii odcinku brzegu, na północ od Freixo de Espada á Cinta. W 1998 r. utworzono Park Narodowy Douro obejmujący swoim zasięgiem cały rejon produkcji wina porto.

W 1999 r. czasopismo amerykańskie Wine Spectator wybrało vintage z Quinta do Noval rocznik 1931 jednym z najlepszych win XX wieku. Na aukcji w Nowym Jorku butelka tego wina osiągnęła cenę pięciu tysięcy euro.

Quinta do Noval vintage 1931 r.

Caves i degustacja

Na pytanie, gdzie produkuje się wino Porto, większość zapytanych odpowiada, że na północy Portugalii, w mieście o nazwie Porto, ale jest to błędna odpowiedź. Siedzibą głównych producentów tej „ikony Portugalii” jest miasteczko Vila Nova de Gaia położone na przeciwległym brzegu Douro. Tam widoczne są szyldy takich mistrzów sztuki winiarskiej jak Croft, Sandeman, Taylor’s, Noval, Delaforce, Calém, Ferreira, Graham’s czy Offley’s.

Vila Nova de Gaia, caves

Większość caves zlokalizowana jest przy nadbrzeżu rzeki Douro w Vila Nova de Gaia. Zwiedza się je w grupach od 10 do 30 osób.  W piwnicach wypełnionych ogromnymi beczkami, w których dojrzewa ten szlachetny trunek, najpierw przewodnicy opowiadają o procesie produkcji wina, by na koniec zaproponować degustację różnych gatunków win z różnych roczników, których ilość i jakość, zależy od ceny wybranej opcji, wynoszącej od 10 do nawet 40 euro. Zwiedzanie piwnic z winem oraz degustacja trwa od 30 do 60 minut, natomiast pakiety rozszerzone i tzw. Premium (dodatkowo poczęstunek) zajmują do 2 godzin.

Vila Nova de Gaia, zwiedzanie caves

W większości piwnic podstawowa degustacja, czyli najtańsza, zawiera tylko podstawowe i raczej niskiej jakości wina. Droższe pakiety zawierają wina wieloletnie, dobrze dobrane smakowo, na przykład 10-letnie, lub starsze Tawny, LBV i White. W najdroższych degustacjach można skosztować nawet czterdziestoletnie Tawny reserve. Pozwala to lepiej poznać smak wina porto oraz jego bogactwo.

Piwnice są zwykle czynne od poniedziałku do piątku w godzinach 9.30-12.30 i 14.00-17.30. Latem niektóre z nich (Calém, Osbourne i Grahams) są otwarte także w soboty.

Są też darmowe degustacje “free tasting”, ale w tym przypadku do degustacji podawane jest wino najniższej jakości.

Vila Nova de Gaia, degustacja wina Porto

Gdy chcemy tylko napić sie wina porto

Oprócz winiarni usytuowanych na nabrzeżu, przy piwnicach w Vila Nova de Gaia, w samym Porto są bary specjalizujące się w serwowaniu wina Porto. Mają one duży wybór win serwowanych na kieliszki i tradycyjne portugalskie przekąski (sery, wędliny, ryby i owoce morza, suszone owoce, wyroby czekoladowe). Obsługa doradza przy wyborze wina lub proponuje degustację kilku, odpowiednio dobranych rodzajów. Najpopularniejszymi barami z winem porto są:

- Wine Quay Bar przy  Cais da Estiva 111,

- Capela Incomum – Wine Bar przy Travessa Carregal 77,

- Prova Wine Food & Pleasure przy Rua de Ferreira Borges 86,

- Portologia – La Maison des Porto przy Rua de São João 28,

- Gota a Gota – Wine House przy Rua de Cedofeita 572.

Porto, bar Portologia