11. Romaria Nossa Snhora d’Agonia

Viana do Castelo zachęca i kusi swoimi urokami pielgrzymów, zmierzających trasą Camino Portugues da Costa, by zechcieli pozostać tutaj, choć na jeden dzień. A pokus jest tutaj wiele. Od pięknych piaszczystych plaż, poprzez wspaniałe budowle, z których największą uwagę zwraca położone na wzgórzu nad miastem sanktuarium Santa Luzia, wybudowane w 1918 r. przez kapitana Luisa de Andrade, jako wotum dziękczynne za odzyskany wzrok, aż po Fiestas Vianeses składająca się ze wspaniałych fiest i romarii odbywających się, w sezonie letnim, co kilka tygodni.

Fiestas Vianeses

Fiestas das Rossas (Festiwal Róż) rozpoczyna na początku maja Fiestas Vianeses, cykl imprez religijno – kulturalno – folklorystycznych, odbywających się co kilka tygodni w całej gminie Viana de Castelo. Zakończeniem i kulminacją jest "Romaria das Romarias"  (Pielgrzymka Pielgrzymek), czyli Romaria de Nossa Snhora d’Agonia – pielgrzymka do Matki Bożej Bolesnej Walki, opiekunki i patronki rybaków. Jest to wielka kilkudniowa fiesta, na którą, oprócz mieszkańców z całej gminy, przybywają również tysiące turystów.

Romaria Nossa Snhora d’Agonia

Przez kilka dni poprzedzających dzień 20 sierpnia, ulicami dzielnicy Ribeira przemieszczają się wielobarwne parady i procesje. Towarzyszą temu imprezy ukazujące kulturę i folklor regionu. To największa w Portugalii uroczystość religijno – kulturowa, na którą przyjeżdżają goście z całego świata.

Romaria rozpoczyna Cortejo czyli tradycyjna procesja historyczno-etnograficzna utworzona przez przedstawicieli z regionu Viana i Desfile da Mordomia, czyli Parada Włodarzących, tworzona przez kobiety z rodzin żeglarzy i rybaków, które, jak nakazuje tradycja zarządzają gospodarstwami, kiedy rybacy są na łowiskach. W ostatni dzień nadmorską dzielnicę Ribeira zdobią Tapetes, czyli kolorowe dywany wykonane z kwiatów i granulek soli. Noce wypełniają koncerty, zabawy taneczne i pokazy fajerwerków.

20 sierpnia kilkudniowe uroczystości kończy Procissão ao Mar, czyli Procesja do Morza, podczas której figura Nossa Snhora d’Agonia niesiona jest z kaplicy Jej poświęconej, znajdującej się na niewielkim wzgórzu Monserrate do portu, a następnie na statku rybackim odbywa rejs, wzdłuż wybrzeża przy ujściu rzeki Lima, w towarzystwie wielu statków i łodzi.

Kult do Matki Bożej, nazwanej przez tutejszych rybaków Nossa Senhora da Agonia, rozpoczął się w 1674 r., kiedy w kaplicy Bom Jesus do Santo Sepulcro do Calvário ustawiono rzeźbę Matki Bożej Bolesnej. Słowo agonia (greckie agon) wywodzi się ze starożytności i oznacza bolesną walkę lub bolesne zmagania. Rybacy nadali swojej patronce i opiekunce tytuł „Agonia”, ponieważ zawsze musieli stawić czoła wielkiej walce z niebezpieczeństwami oceanu a także walce ze śmiercią.  Przychodzili i nadal przychodzą do Nossa Senhora da Agonia, aby prosić o ochronę i podziękować za otrzymane łaski.  

Bardzo często wielkie fale rzucały łodzie w kierunku klifu, grożąc ich rozbiciem. Na molo rodziny rybaków patrzyły udręczone na walkę swoich bliskich i na kolanach żarliwie wołały o pomoc do Matki Bożej Agonii.

W 1700 r. rozpoczęto budowę nowej kaplicy poświęconej w 1751 r. Nossa Snhora d’Agonia. Ppowstała też wielka aleja o nazwie Campo d’Agonia prowadząca w kierunku portu, którą w 1772 r. przeszła pierwsza Procesja do Morza - Procissão ao Mar, w której przeniesiono figurę Nossa Senhora da Agonia z kaplicy na statek rybacki, na którym opłynęła wybrzeże przy ujściu rzeki Lima. 

Już w 1783 r. Święta Kongregacja Obrzędów nadała status sanktuarium z dniem 20 sierpnia na odprawianie uroczystej Mszy, wraz z Procesją do Morza. Był to początek pielgrzymek z okolicznych miejscowości, które kilkadziesiąt lat później, w 1861 r. przekształciły się w wielką festę z muzyką, tańcami i biesiadami.  W 1871 r. do programu dołączono walki byków, w 1906 r. powstała Parada Kostiumów, a w 1908 r. Parada Agrícola (Parada Rolnicza). 

W 2013 r. Romaria Nossa Snhora d’Agonia otrzymała status pielgrzymki o znaczeniu narodowym i turystycznym. Od tego czasu ustalił się też stały program tego wydarzenia, trwającego kilka dni, z kulminacją 20 sierpnia w dzień święta patronki.

Cortejo - Parada

Romarię rozpoczynają rakiety wystrzeliwane z balkonu ratusza.  Sygnalizują wyjście na ulice tradycyjnej procesji historyczno-etnograficznej,.  Ponad dwie godziny procesja przemieszcza się 2300 metrową aleją wzdłuż ulic miasta. Tworzy ją ponad 3 tysiące statystów i kilkadziesiąt platform przedstawiających różne zdarzenia z historii regionu Viana, tradycji żeglarskich i etnografii poszczególnych miejscowości wchodzących w skład gminy Viana. Od wielu lat w paradzie uczestniczy też platforma przedstawiająca pielgrzymów wędrujących  do Santiago de Compostela.

Pierwsza parada miała miejsce w 1908 r, i początkowo nosiła nazwę „Parada Agrícola”, podczas której poszczególne parafie (gminy) prezentowały zebrane i wytworzone przez nie produkty. Wraz ze wzrostem liczby gości przyjeżdżających obejrzeć to święto, parada zaczęła zmieniać swój charakter w kierunku historyczno-etnograficznym.

Desfile da Mordomia - Parada Włodarzących

Tego samego dnia, bezpośrednio po Cortejo aleją Campo d’Agonia przechodzi parada ponad 600 kobiet „Moradomia”. Tym słowem określano kobiety, które włodarzyły gospodarstwami swoich rodzin w czasie, gdy mężczyźni przebywali na statkach rybackich, lub żeglowali po dalekich morzach. Trzon parady stanowi grupa ponad 120 kobiet ubranych w stroje z parafii Vianesa Ribeira Lima Vermelho. 

„Mordomia” paradują z poczuciem piękna i dumy, określanych lokalnym słowem „chieira”, pokazując najpiękniejsze stroje ze wszystkich parafii Viana do Castelo, Piękno kobietom i ich strojom dodają jeszcze zawieszone złote ozdoby, stanowiące skarb każdej rodziny. 

Wiele z tych ozdób jest prawdziwymi działami sztuki złotniczej. Szczególne miejsce wśród tych ozdób zajmuje biżuteria filigranowa, a wśród niej Coração de Viana czyli Serce Viana.

Druga grupa, ponad 100 kobiet ubrana jest w  pojawia się w czarnych kostiumach ślubnych. 

Pozostałe mniejsze grupy (około 50 osób) paradują w strojach z Lavradeira Rica, czerwonych kostiumach Areian z Areosa Vermelho, oraz Vianesa Carreço Vermelho. Symbolem każdego regionu jest lniane stroje, o różnych charakterystycznych kolorach i kształtach i przeznaczeniu na różne okoliczności w życiu , który kobiety Viana nosiły do końca XIX wieku.

Prezentowanie wyrobów ze złota, określało zamożność rodziny, ale przede wszystkim dawało kobiecie poczucie godności i dumy. Przed paradą stroje są szczegółowo sprawdzane, by odpowiadały wymogom ustalonym przez komisje historyczno-etnograficzne. Bogactwo historii kostiumów odpowiada duchowi dzisiejszych prawdziwych kobiet z Viana do Castelo, które dokładają wszelkich starań, aby przejść przez sito komisji i pójść na imprezę ze swoją „chieirą” podkreśloną filigranowym złotem i historycznym strojem.

Festa da traje – Impreza kostiumowa

Podczas jednego z wieczorów festy, w Centrum Kultury Alto Minho w Viana do Castelo, w przedstawieniu inspirowanym scenariuszem „Coração Vermelho” (Czerwone Serce) artysty Joana Vasconcelos, pokazane zostaje życie mieszkańców, ich tradycyjne zwyczaje, obrzędy, przeplatane muzyką i tańcem. Jest to unikalny obraz, przedstawiany aż do najmniejszych szczegółów, oddający hołd etnografii i folklorowi Alto Minho.

Fogo de Artificio – Pokazy Sztucznych Ogni

Fajerwerki są jedną z atrakcji imprezy. Gromadzą tysiace ludzi spoglądających w niebo, zawsze zadziwionych pięknem i kolorem rakiet, szczegółowo przemyślanych, by swoją oryginalnoscią zaskoczyć wszystkich.  Rozpoczynają się płonącym wodospadem na moście Eiffla nad rzeką Lima.

Potem, każdej nocy prezentowany jest jeden z tematycznych pokazów, podczas których wystrzeliwanych jest ponad 25 tysięcy rac. Pierwszym dużym pokazem fajerwerków jest „Ogród”, wcześniej nazywany „zastygłym ogniem”, wykonywany w technice, która prawie nie jest już praktykowana. W niedzielę odbywa się 30 minutowy pokaz „Serenada” wykonywany ze środka rzeki Minho. 20 sierpnia o północy na zakończenie romarii, przy wejściu do Porto de Mar odbywają się pokazy „Fogo da Santa” (Świętego Ognia), oświetlające niebo nad Ribeira de Viana.

Gigantones & Cabeçudos – Giganci i Maski

Po raz pierwszy giganci i maski pojawiły się podczas Romaria Nossa Snhora d’Agonia w 1893 r., przywiezione z hiszpańskiego regionu Galicja. Codziennie około godziny 12 w południe w Praça da República, i wokół fontanny w centrum miasta paradują „Gigantones e Cabeçudos” w towarzystwie liczących ponad 200 osób grup Zés P'reiras (bębniarzy) uderzających z całej siły w wielkie bębny i werble , robiąc największy hałas podczas trwanie Romarii. Towarzyszą im również setki popularnych artystów, którzy dają z siebie wszystko w ciągu kilku minut występu, w towarzystwie gigantów i masek tańczących w niezręczny sposób ku radości obserwujących.  Spotkanie kończy się „obligatoryjną” ekstazą perkusistów i dudziarzy, przy entuzjastycznych oklaskach publiczności. 

Procissão Solene – Uroczysta Procesja

Wśród zwykłego zgiełku i hałasu,  jaki towarzyszy wszystkim paradom, jest kilka godzin, kiedy w mieście panuje głęboka cisza, naznaczona odgłosami kroków i uderzaniami, o bruk, lasek trzymanych przez rybaków niosących feretrony z Senhora d'Agonia, Chrystusem Ukrzyżowanym, San Bartolomeu i figurami innych świętych, wynoszonymi ze wszystkich kościołów i kaplic w Ribeira de Viana.  

Tradycyjnie mieszkańcy Ribeiry pokrywają swoje balkony i okna narzutami, koronkowymi chustami i rzucają kwiaty przed idąca ulicami starego miasta procesję, która jest najbardziej religijną częścią programu Romaria d'Agonia. Pod koniec procesji, feretrony zgromadzone wokół niesionej Senhora d'Agonia wykonują tzw. pokłon feretronów, wzbudzając emocje tysięcy uczestników procesji, którzy biją brawa i rzucając w ich stronę kwiaty.

Tapetes da Ribeira - Dywany w Ribeira

W nocy z 19 na 20 sierpnia w dzielnicy Ribeira nikt nie śpi. Nazywana jest „Noite dos Tapetes” – Nocą Dywanów, podczas której ulice starego miasta w Viana do Castelo przekształcają się w prawdziwy pokaz spontanicznej sztuki  i piękna. Jest to noc poprzedzająca procesję Nossa Senhora d'Agonia, patronki tego wielkiego festiwalu kulturalnego i religijnego, 

Mieszkańcy Ribeira, z sercem pełnym wiary i oddania swojej patronce, pracują całą noc, aż do następnego ranka, aby ozdobić swoje ulice dywanami wykonanymi z kwiatów, granulek soli, z setkami motywów nawiązujących do historii miasta i i ich podstawowego zajęcia, jakim jest rybołóstwo. Ułożone na ulicach Ribeira dywany mają ponad kilometr długości, na wykonanie których zużywa się ponad 30 ton soli, oraz tysiące kwiatów i roślin.

Procissão ao Mar – Procesja do Morza

Procesja z figurą Nossa Senhora d'Agonia patronnką rybaków z Viana do Castelo, jest najbardziej symbolicznym i ekscytującym świętem w ramach Pielgrzymki Pielgrzymek.

Po uroczystej celebracji eucharystycznej pod przewodnictwem biskupa diecezji Viana do Castelo, tradycyjna procesja ludzi morza opuszcza sanktuarium, z feretronami Nossa Senhora da Agonia, Nossa Senhora dos Mares oraz Sao Pedro i szeroką aleją Compo d’Agonia dochodzi  na Nabrzeże Pilotów, gdzie zostaje udzielone błogosławieństwo morzu i rzece. 

Ponad sto łodzie rybackich i rekreacyjnych, niektóre bogato zdobione i zatłoczone ludźmi, towarzyszą swojej Patronce w pielgrzymkowym rejsie po ujściu rzeki Lima do oceanu. 

W drodze powrotnej procesja przemierza udekorowane i pokryte dywanami ulice dzielnicy Ribeira Viana do Castelo. 

Procesja ta jest kulminacyjnym i najważniejszym punktem podczas pięciu dni Romaria Senhora da Agonia i kończy ostatni dzień uroczystości.