08. Rzeka Zapomnienia

Ponte do Rodo-Ferroviaria de Viana do Castelo, czyli stalowy Most Eiffla przez rzekę Lima, o długości 645 m, zbudowany w 1878 r. wprowadza do Viana do Castelo, pierwszego miasta na terenie historycznej Gallaecia, powstałego z kamiennej, obronnej osady, która znajdowała się na wzgórzu nad miastem.  Niewielka rzeka Rio o długości 135 km, wpadająca szerokim ujściem do Atlantyku, byłaby niegodna większej uwagi, gdyby nie związany z nią starożytny grecko-rzymski mit o Lethes – Rzece Zapomnienia.

Na wspomnianym wzgórzu Santa Luzia, z którego roztacza się wspaniały widok na rzekę i wybrzeże, obok sanktuarium Najświętszego Serca Jezusa i św. Łucji, w budynku hotelu Pousada do Monte de Santa Luzia znajduje się wielki gobelin „Décimo Júnio Bruto nad rzeką Lima”  przedstawiający żołnierzy rzymskich przekraczających rzekę w 137 r. p.n.e.

Wojny Luzytyńskie

W III i II w. p.n.e. Rzymianie, w toczonych Wojnach Punickich, stopniowo w podbijali tereny Półwyspu Iberyjskiego tworząc dwie prowincje: Hispania Citerior i Hspania Ulterrior,  ale północna część pozostawała niezdobyta.  Plemiona celtyckie, zamieszkujące większość tych terenów stawiały zacięty opór najeźdźcom. W 185 r. p.n.e. Rzymianie rozpoczęli podbój Luzytanii (dzisiejsza Portugalia), ale do walki stanęli wszyscy mieszkańcy tych ziem; mężczyźni, kobiety i dzieci. W 151 r. p.n.e. zawarty został rozejm, który podstępnie wykorzystali Rzymianie, by zabić lub zabrać do niewoli wielu Luzytanów. Spowodowało to wybuchł wielkiego powstania Gallaeków i Luzytanów, którzy przez wiele lat, pod wodzą Viriato, walczyli skutecznie aż do 138 r. p.n.e.

Następne lata zaczęły jednak przynosić klęski, kiedy konsul rzymski Decimus Junius Brutus, nazwany później  Gallaicus, przybył do Luzytanii na czele wielkiej armii rzymskiej. Zwyciężył w bitwie nad rzeką Douro (łac. Durius) i ruszył dalej na północ. Dotarł do rzeki Lima, uważaną za mityczną Lethes – rzekę zapomnienia.

Lethe – Rzeka Zapomnienia

Przez wieki, Fenicjanie i Grecy pomimo ustanowienia kolonii handlowych na Półwyspie Iberyjskim w pierwszym tysiącleciu p.n.e. nie zapuszczali się w głąb lądu. Półwysep Iberyjski był wtedy "Zachodnim Końcem" znanego świata, gdzie wody Atlantyku pochłaniały słońce, żyły potwory i fantastyczne stworzenia. Tam, na samym końcu umiejscawiali krainę Elizjum, zapomnienia i błogości, oddzieloną od reszty świata rzeka Lethe, jedną z czterech rzek Hadesu. Napicie się jej wody powodowało zapomnienie o całym swoim przeszłym życiu i tych, co pozostali w świecie doczesnym.

Gallekowie w swych wierzeniach uważali, chociaż nie znali mitów greckich, że gdy ktoś, kto nie pochodzi z Gallaceia, gdy przepływa rzekę na drugi brzeg, zostaje oczarowany, zapominając o swojej ojczyźnie, swojej rodzinie, a nawet własnym imieniu.

Tak też wierzyli żołnierze, kiedy dotarli do jej brzegów, końca ich realnego świata i mimo chęci dalszych podbojów odmówili przeprawy na drugi brzeg rzeki twierdząc, że gdy to uczynią stracą pamieć, zapomną nawet własnych imion i nie będą mogli wrócić do swoich bliskich.

Decimus Junius Brutus, również pragnący dalszych podbojów i całkowitego pobicia przeciwnika, a także osiągnięcia sławy wielkiego zwycięzcy, postanowił zaprzeczyć wierzeniom swoich żołnierzy.  Był realista i pragmatykiem, znał opowieści i informacje o wodach w tutejszych rzekach, po których wypiciu ludzie dostawali halucynacji a nawet zatrucia. Wiedział też, że pływające w wodzie pstrągi gwarantują czystą, nieskażoną glonami i trującymi roślinami wodę. Stojąc na brzegu zobaczył krystalicznie czystą wodę i pływające w niej ryby. Jak opisuje to kronikarz rzymski Strabo, ten dzielny rzymski wódz wziął sztandar swojej armii i przeszedł przez rzekę. Dla ostrożności zasłonił twarz tarczą, aby krople wody nie spadły na jego usta. Z drugiego brzegu zaczął wywołać przerażonych żołnierzy po imieniu, udowadniając, że nie umarł ani nie stracił pamięci. Ci, widząc, że pamięć go nie opuściła, pokonali strach i przekroczyli rzekę.

Po przekroczeniu przez Rzymian tej mitycznej granicy, jaką w ich mniemaniu była rzeka Ltehes, kontynuowali swą wyprawę przez terytoria Galleków, aż dotarli do Atlantyku, na najdalej wysunięty cypel i nazywali go Finis Terrae - Koniec Ziemi. Znajdowała się tam celtycka świątynia Słońca – Ara Solis. Tonące w oceanie słońce, nadające płomienisty kolor falom i barwiący na czerwono niebo wywołał u nich strach, że Gallacea jest nie dla obcych. 

Przerażony tym zjawiskiem Brutus postanowił wrócić do Rzymu. Powrót był triumfalny, a przejście rzeki Lima i jego zwycięstwa na Półwyspie Iberyjskim doprowadziły do nadania mu tytułu „Gallaicus” i prokonsula Lusitanos i Galaicos.

Decimus Junius Brutus Gallaicus nie wiedział, jakie skarby kryła w sobie Gallacea, bo inaczej nie opuściłby tej ziemi. Dopiero około 100 lat później podbijając Gallaceę Julisz Cezar spowodował odkrycie, a raczej przejęcie przez Rzymian kopalni cynku na wyspie Casitérides  i kopalni złota Medulas, do których wybudowana została słynna Via del Plata.

Miejsce, w którym Decimus Junius Brutus Gallaicus przekroczył rio Lima, nie jest dokładnie znane. Przypuszcza się, ze mogło to być dzisiejsze Ponte de Lima w Portugalii, gdzie Rzymianie wybudowali wielki kamienny most, lub Xinzo de Limia w Galicji.
Portugalczycy upamiętnili to w Ponte de Lima rzeźbą i instalacją Decimusa Juniusa Brutusa i żołnierzy rzymskich przed przekroczeniem rzeki.

W Galicji ten epizod historyczny upamiętniany jest w Xinzo de Limia popularnym „Fiesta de Esquecemento” czyli Świętem Zapomnienia, podczas którego ma miejsce rekonstrukcja bitwy między Gallekami a Rzymianami i przejście przez rio Limia. 

Rio Lima

Rzeka, w Galicji o nazwie Limia, o długości 135 km, przepływa przez Hiszpanie i Portugalię. Źródła na wys. 975 m n.p.m. w górach Talariño w prowincji Orense w Hiszpanii. Długość w Galicji wynosi 41 km; W tym odcinku rzeka ma wiele nazw lokalnych, jak Talariño , Freixo lub Mourenzo, choć oficjalna nazwa to Limia. Przepływa przez regiony A Limia, La Baja Limia i miasto Xinzo de Limia,  kończąc swój hiszpański odcinek w górach Peneda . W Portugalii przepływa przez region Alto Minho i przez miasta Ponte da Barca i Ponte de Lima, Viana do Castelo, gdzie uchodzi do Atlantyku. W Portugalii ma przybliżoną długość 66,9 km i powierzchnię dorzecza około 2370 km². Rzymianie nazywali ją Lethe, wywodząc nazwę z greckiej mitologii, jako rzeka zapomnienia w zaświatach.

Od 2000 r. kierownictwo nad rzeką jest regulowane przez Konwencję Albufeiry podpisaą między rządami Hiszpanii i Portugalii, w celu ochrony zasobów wodnych i zwiększenia wykorzystania transgranicznych zasobów wodnych.

Rzeka tworzy jedną z najpiękniejszych dolin w północn0-zachodniej części Półwyspu Iberyjskiego. Dolina rzeki wraz z terenem dorzecza jest znanym regionem winiarskim, w który produkowane jest słynne portugalskie wino – Vinho Verde.

Ponte Eiffel

Most - symbolem architektury Ferro (stalowej) w Portugalii. Oficjalna nazwa to Ponte do Rodo-Ferroviaria de Viana do Castelo, jest dwupoziomowym mostem linii kolejowej Minho i drogi krajowej nr 13 nad rzeką Lima.. Łączy parafię (dzielnicę) Santa Maria Maior , w Viana do Castelo, z Darque, na terenie Cais Novo. Most ma długość około 645 m, co ze względu na swoje wymiary jest uważane za dzieło monumentalne. Składa się z dwóch metalowych pomostów, górnego drogowego i dolnego kolejowego, Minimalna rozpiętość między dwoma filarami wynosi 46,08 m.

W połowie XIX wieku głównym środkiem transportu w Viana do Castelo była rzeka  Lima ze względu na fatalny stan dróg.  Sytuacja zmieniła się dopiero po latach 50. XIX w., wraz z budowa nowych dróg, dekretem z dnia 22 lipca 1852 r. Ministerstwa Robót Publicznych, Handlu i Przemysłu. Pierwszy most, tymczasowy powstał w 1852 r. Już w 1857 r. rozpoczęto planowanie budowy nowego mostu i w 1867 r. zlecono firmie Gustavo Eiffel zaprojektowanie i budowę nowego, dwupoziomowego mostu kolejowo – drogowego. Budowę rozpoczęto w 1877 r. i w 1878 r. oddano most do użytku.

Pod koniec XX w. most przeszedł gruntowne prace modernizacyjne w ramach programu firmy Portugalskie Koleje mające na celu restaurację stalowych mostów i pozostawienie ich w dalszej eksploatacji. Przebudowa obejmowała instalację kabli sprężających do konstrukcji metalowych. Ostatnia przebudowa zwiększyła szerokość górnego pomostu z 6,88 m do 8 m, tworząc jezdnię o szerokości 6 m i dwa metrowe chodniki.